-
1 күзгә күренми торган
= күзгә күренмәслек неви́димый, незаме́тный, микроскопи́ческий -
2 күзгә күренмәслек
-
3 невидный
-ая; -оеразг.1) ( недоступный зрению) күзгә күренми торган, күзгә күренмәс2) ( незначительный) кечкенә, әһәмиятсез, әһәмияте булмаган3) разг. ( невзрачный) күзгә ташланмый торган, күренексез -
4 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
5 гуашь
-
6 долгая песня
очы-кырые күренми торган [күңелсез] эш -
7 матовый
-ая; -оетонык, ялтыравыксыз, үтә күренми торган -
8 мутный
-
9 невидимка
1) м; ж; фольк. күзгә күренмәс, күзгә күренми торган нәрсә (җан иясе)2) ж ( шпилька) бик нечкә шпилька -
10 невидимый
-ая; -оекүзгә күренми торган, күзгә күренмәс -
11 рентгенография
жрентгенография (үтәли күренми торган әйберләрнең эчке төзелешен рентген нурлары ярдәмендә фоторәсемгә төшерү) -
12 рентгеноскопия
жрентгеноскопия (үтәли күренми торган җисемнәрнең эчке төэелешен өйрәнү, эшләнмәләрнең эчке кимчелекләрен күрү, әгъзаларның авыруын билгеләү өчен аларны рентген нурлары ярдәмендә карау) -
13 незаметный
-ая; -ое1) ( неприметный) беленмәслек, күзгә күренмәслек, беленми торган, күзгә күренми (ташланмый) торган; беленер-беленмәс2) ( неощутимый) сизмәслек, сизелмәслек, сизелми торган; сизелер-сизелмәс[лек]3) перен. күренексез, күзгә ташланмый торган, башкалардан аерылмый торган, урта кул... -
14 неприметный
-ая; -ое1) ( незаметный) күзгә күренми (ташланмый) торган; күзгә ташланмаслык, беленми торган, беленмәслек; ( неощутимый) сизелмәслек, сизелми торган2) ( непримечательный) күренекле булмаган, күренексез, билгесез, танылмаган -
15 ашау
перех.1)а) есть (что) (хлеб, кашу, мороженое, ягоды, яблоки, виноград), пое́сть ( чего); съеда́ть/съесть ( свою порцию); ку́шать, поку́шать, ску́шать; хлеба́ть, похлеба́ть прост. (суп, окрошку); выеда́ть/вы́есть ( начинку от пирога); поеда́ть; принима́ть/приня́ть пи́щу (еду́, пита́ние); ( о животных) брать (взять, принима́ть/приня́ть) пи́щу (корм) || еда́, съеда́ние, выеда́ние, поеда́ние; приём пи́щиашыйсы килә — есть (ку́шать) хо́чется
ашауга талымсыз — неприхотли́в в еде́; непривере́длив к еде́
чит-читен мал ашаган печән кибәне — стог се́на с подъе́денными скоти́ной бока́ми
ашаган күренми, кигән күренә — (посл.) что съел не ви́дно, а что наде́л ви́дно (т. е. не следует тратиться только на питание)
ашамыйм дигән (килен) алтмыш белен ашаган — (посл.) отне́кивалась (неве́стка) (не жела́ла), шестьдеся́т бли́нчиков съе́ла; ба́ба не́хотя съе́ла це́лого порося́
б) есть, пое́сть, поеда́ть; съеда́ть, съе́сть, употребля́ть (употреби́ть) в пи́щу; потребля́ть/потреби́ть ( что); пита́ться, корми́ться ( чем) || поеда́ние, съеда́ние, употребле́ние в пи́щу; потребле́ние; пита́ние, кормёжка ( чем)ул тозлы кәбестә ашамый — он не ест (потребля́ет) солёную капу́сту
ит кенә ашый торган ерткычлар — хи́щники, пита́ющиеся то́лько мя́сом
кәбестәне корт ашый — капу́сту че́рви поеда́ют
ашган белми, тураган белә — (посл.) зна́ет (ве́дает) не тот, кто потребля́ет, а тот, кто гото́вит
в) жрать, сжира́ть/сожра́ть, пожира́ть/пожра́ть груб.; прост. (о человеке ненасытном, жадном) || пожира́ниег) обе́дать/пообе́дать, есть/пое́сть (дома, в буфете, за чей счёт); за́втракать/поза́втракать; по́лдничать/попо́лдничать; у́жинать/поу́жинать, трапе́зничать/ потрапе́зничатьашарга кая йөрисез? — куда́ вы хо́дите обе́дать? куда́ вы хо́дите на обе́д?
без инде күптән ашадык — мы уже́ давно́ пое́ли
2) в знач. нареч.а) ашаганда за столо́м (обе́дом, за́втраком, у́жином); во вре́мя е́ды, при еде́ашаганда сөйләшмәгез — не разгова́ривайте за обе́дом (столо́м)
б) ашамый, ашамыйча без еды́ (пи́щи, обе́да, за́втрака); без заку́ски ( выпить)мәктәбенә ашамый гына йөгерде — он побежа́л в шко́лу без за́втрака
3) пита́ться, корми́ться, харчи́ться прост. (где, чем, как, на что); столова́ться, есть || пита́ние, кормёжка, стол, харчи́; еда́ || харчево́й прост.ашау акчасы — харчевы́е де́ньги; де́ньги на харч
4) прообе́дать, проза́втракать, проу́жинать; есть, ку́шать ( сколько часов)5)а) грызть/погры́зть (семечки, грушу, морковку, яблоко); прогрыза́ть/прогры́зть (семечки, орехи весь вечер); лу́згать/полу́згать прост. (семечки, орехи); щёлкать/пощёлкать (орешков, семечек) || щёлканье, лу́зганье прост.б) грызть/погры́зть ( о грызунах); прогрыза́ть/прогры́зть; есть, выеда́ть/вы́есть; подъеда́ть/ подъе́сть; объеда́ть/объе́сть; отъеда́ть/отъе́сть6) клева́ть, есть, пое́сть, поеда́ть ( что), пита́ться, корми́ться ( чем) (о птицах)миләш ашый торган кошлар — пти́цы, поеда́ющие ряби́ну; пти́цы, кото́рые пита́ются ряби́ной
7) точи́ть, прота́чивать/проточи́ть; подта́чивать/подточи́ть; проеда́ть/прое́сть, изъеда́ть/изъе́сть; съеда́ть/съе́сть (о насекомых, червяках)алманы корт ашый быел — я́блоки в э́том году́ червь то́чит
тунны көя ашаган — шу́бу моль изъе́ла
8) заеда́ть/зае́сть, есть, съеда́ть/съесть, загрыза́ть/загры́зть; сгрыза́ть/сгрызть ( о хищных зверях)сарыкны бүре ашаган — овцу́ загры́з волк
9) заеда́ть/зае́сть (о мошкаре, комарах и т.п.); съеда́ть/съесть, есть; куса́ть/покуса́тьбу вакытта тайгада черки ашый — в э́ту по́ру в тайге́ мо́шки заеда́ют
10) перен. есть, съеда́ть/съесть, уеда́ть/уе́сть, заеда́ть/зае́сть, заклёвывать/заклева́ть, загрыза́ть/загры́зть, грызть, изводи́ть/извести́ (о властной свекрови, жёстком начальнике и т. п.)11)а) разъеда́ть/разъе́сть, выеда́ть/вы́есть, объеда́ть/объе́сть, съеда́ть/съесть, есть; проеда́ть/прое́сть (о ржавчине, кислоте и т. п.)б) ирон. отве́дывать/отве́дать, поотве́дать, получа́ть/получи́ть, про́бовать/ попро́бовать, повида́ть (ремня, кнута, палки, кулаков); попада́ть/попа́сть, перепада́ть/перепа́сть, достава́ться/доста́ться, сы́паться/посы́патьсякыенны җитәрлек ашау — отве́дать доста́точно ли́ха
12) точи́ть, подта́чивать/подточи́ть (о ветре, воде, волнах и т. п.); подмыва́ть/подмы́ть, подъеда́ть/подъе́сть; отмыва́ть/отмы́ть (течением, наводнением)елга ярларын ашый — река́ подъеда́ет берега́
•- ашаган кире чыгу
- ашаган үтмәү
- ашаганнан калган
- ашаганны косу
- ашаганны сеңдерү
- ашамаган нәрсәсе юк
- ашамаса ашамас
- ашап алу
- ашап бетереп бару
- ашап бетерү
- ашап калу
- ашап күбенү
- ашап тору
- ашап тую
- ашап яту
- ашар нәрсә
- ашардай нәрсә
- ашар әйбер
- ашардай әйбер
- ашарлык нәрсә
- ашарлык әйбер
- ашарга кыстау
- ашарга пешерү
- ашарга пешереп тору
- ашарга утыру
- ашарга утырышу
- ашарга ярарлык
- ашауга ярарлык
- ашарга яраклы
- ашауга яраклы
- ашарга ярый
- ашауга ярый
- ашарга яраклы нәрсә
- ашарга яраклы әйбер
- ашарга яратучан
- ашау җитмәү
- ашау үтмәү
- ашау ягы
- ашаудан калу
- ашауны төрләндерү
- ашыйсын ашамау••ашаган тамакка ни бармас — заче́м предава́ться чревоуго́дию; заче́м в чревоуго́дника (чревоуго́дницу) превраща́ться
ашаганны йотып — уста́вившись голо́дными глаза́ми; обли́зываясь, обли́зывая гу́бы
ашаганны кан итеп косу — кро́вью вы́рвет (бу́дет рвать), наизна́нку вы́вернет (перевернёт, переворо́тит) с кро́вью
ашаганы бал да май — в меду́ и ма́сле купа́ется; ца́рское пита́ние ( у кого); как сыр в ма́сле ката́ется
ашап туймаганны ялап туймассың — пе́ред сме́ртью не нады́шишься; е́сли ло́жкой не нае́лся, языко́м не нали́жешься
ашарга (ашарына) сорамый — есть (хле́ба) не про́сит; за плеча́ми не виси́т
ашарга сорый — шутл.; ирон. есть (ка́ши) про́сит ( обувь)
ашардай булып (итеп) карау — глаза́ми есть (пожира́ть)
ашау байдан, үлем (әҗәл) Ходайдан — шутл.; ирон. о харча́х - бай, а о сме́рти Бог позабо́тится (забо́тится); харчи́ (у него́) хозя́йские, а смерть - от Бо́га
ашау өчен яшәү — быть рабо́м чревоуго́дия, поклоня́ться чревоуго́дию; желу́док (плоть) ублажа́ть
ашау узмау (үтмәү) — пи́ща (еда́) не прохо́дит (идёт); не мо́жет есть
- ашаган табынынатөкерүашауга алданып ач калу — шутл. оста́ться голо́дным, увлёкшись едо́й; за едо́й (из-за еды́) обе́д (за́втрак) прозева́ть
- ашаган савытына төкерү
- ашыйсын ашаган, эчәсен эчкән -
16 ас
I сущ.; зоол.горноста́й || горноста́евыйас мехы — горноста́евый мех; горноста́й
ас тиресе — горноста́евая шку́ра, горноста́й
ас мехы тотылган — подби́тый горноста́ем ( пальто)
II сущ.; прям.; перен.ас тиресеннән тегелгән бүрек — горноста́евая ша́пка
асһава асы — возду́шный ас
III 1. сущ.; = асттөзү эшенең аслары — а́сы строи́тельного де́ла
1) низ (вагона, дивана, ящика), ни́жняя часть (сооружения, фундамента, мебели); сни́зу; по́низу; исподни́зуиң аста — в са́мом низу́; в са́мой ни́жней ча́сти
бакның асты тутыга башлаган — бак сни́зу заржаве́л
асты кирпеч, өсте агач йорт — сни́зу кирпи́чный, а вверху́ деревя́нный дом
2) низо́к спец., низо́чек (мелкой мебели, ящичка, пьедестала, сиденья)3) разг.а) подо́шва, подмёткарезин аслы ботинка — боти́нки на рези́новой подо́шве
итекнең асты кубып төште — у сапо́г отста́ла подо́шва
б) ( обычно после ремонта) подбо́йка спец.; обл.; прост., подби́вка прост.яңа аслы киез итек — ва́ленки с но́вой подбо́йкой (подби́вкой); ва́ленки с но́вым подбо́ем
4) асты дно (посуды, судна)чиләкнең астына яфрак ябышкан — ко дну ведра́ приста́л лист
5) обычно асты (у скотины) подсти́лкамалның астын алыштыру — меня́ть подсти́лку у скота́
6) астыа) подно́жие (горы, скалы, дерева); подо́шва ( горы)б) подо́шва (утюга, электрочайника)аяк асты тулы әйбер — под нога́ми полно́ веще́й
баскыч астын кара әле — посмотри́-ка под крыльцо́м; загляни́-ка под крыльцо́
верстак астын себереп алу — подмести́ под верстако́м
8) асты в составе некоторых словосочетаний переводится приставкой под-боз асты агымы — подлёдное тече́ние
тире асты катламы — подко́жный слой
тез асты — подколе́нки
9) в знач. послелога астына (аска, астыма...)а) под (подо) (что, кого); под (кем, чем-л.)күзәтү астына алу — брать под наблюде́ние
тамчы астына чиләк кую — подста́вить под капе́ль ведро́
мал астына салам түшәү — подстила́ть соло́му под скоти́ну
яфрак астына качу — пря́таться под листво́й (листву́)
б) под (подо) (что-л.), за (что-л.); под ( чем), за ( чем)кояш болыт астына керде — со́лнце скры́лось за ту́чей
буш җиңне каеш астына кыстыру — заправля́ть пусто́й рука́в за (под) реме́нь
10) в знач. послелога астында (аста, астымда)а) под (кем, чем-л.)күзәтү астында — под наблюде́нием (присмо́тром)
эссе кояш астында — под жа́рким со́лнцем
сезнең астыгызда кемнәр тора? — кто под ва́ми живёт?
ай болыт астында чакта — пока́ луна́ за ту́чами
в) внизу́ ( чего)элек бу йорт астында кибет иде — ра́ньше внизу́ э́того до́ма был магази́н
11) в знач. послелога астыннана) из-под (кого, чего-л.; выходить, выползать, доставать кого, что-л.)диван астыннан — из-под дива́на
боз астыннан алу — достава́ть из-под льда
бүрек астыннан чыгып торган — чәч во́лосы, вы́бившиеся из-под ша́пки
б) под (подо) (кем, чем-л.) (проходить, проезжать)боз астыннан күренми — подо́ льдом не ви́дно
вагон астыннан үтү — проходи́ть под ваго́ном (ваго́нами)
в) из-за (чего-л.)болыт астыннан ай күренде — из-за туч появи́лась луна́
•- ас салу- ас сугу
- аска җәю
- аска керү
- аска кую
- астына кую
- аска салу
- аска түшәү
- астына түшәү
- астан казу
- астыннан казу
- астын казу
- астан керү
- астыннан керү
- астына кертү
- астына керү
- астына салу
- астына сугу
- астына сызу••аска су кергәч (кенә) йөзә башлау — зашевели́ться (начина́ть шевели́ться) лишь по́сле того́, как (когда́) припёрло (прижа́ло); когда́ по́чва заколеба́лась под нога́ми (кого-л., чьими-л.)
ас буяу — см. аска җибәрү 1)
асты буялган — ( о ребёнке) под себя́ сде́лал, в пелёнки наде́лал, пелёнки запа́чкал
асты юеш (юешләнгән) — пелёнки мо́крые ( у кого), пелёнки замочи́л (под собо́й); мо́кро ( под кем)
асты өскә актарылу — усил.; см. асты өскә килү 3)-7)
астын өскә айкау — усил.; см. астын өскә китерү 3)-10)
астын өскә актару — усил.; cм. астын өскә китерү 3)-6)
- аска су керүастындагын алты ай эзләгән — ≈≈ на коне́ сиди́т и коня́ же и́щет
- астына су керү
- асты өскә килү
- астын өскә китерү 2. прил.; разг.; см. аскыас казналык — ни́жняя че́люсть
ас як — ни́жняя сторона́
өйнең ас ниргәләре — ни́жние венцы́ избы́
-
17 оч
I 1. сущ.1) коне́ц, ко́нчикборын очы — ко́нчик но́са
бармак очлары белән капшау — ощу́пывать ко́нчиками па́льцев
тел очында — на ко́нчике языка́
бүрәнәнең юан очы — то́лстый коне́ц бревна́; ко́мель бревна́
2) шпильманара очы — шпиль ба́шни (минаре́та)
3) верши́на, верху́шка, ма́ковка, маку́шка ( дерева) || верху́шечныйманараның оч өлеше — верху́шечная часть минаре́та
оч бөресе — верху́шечная по́чка
очтан үсү — верху́шечный рост
4) остриё, ко́нчик, носо́к; заострённый коне́ц чего-л.энә очы белән — остриём иго́лки
чалгы очы — носо́к косы́
урак очы — ко́нчик се́рпа
5) см. очлыкчаңгы таякларының тимер очы — желе́зные наконе́чники лы́жных па́лок
сөңге очы — наконе́чник пи́ки
6) край, оконе́чность, окра́ина; коне́ц ( села)шәһәрнең югары очы — ве́рхняя окра́ина го́рода
авыл очында — на краю́ села́
түбән очка юнәлү — напра́виться на ни́жний коне́ц ( деревни)
аргы очтан икенче йорт — второ́й дом с да́льнего кра́я
авылның бер очыннан икенче очына чабу — бежа́ть из одного́ конца́ дере́вни в друго́й коне́ц
7) носо́китек очлары — носки́ сапо́г
аяк очларында йөрү — ходи́ть на носка́х ( на цыпочках)
8) голо́вкакискеч очы — голо́вка резца́
9) перен. нача́ло, осно́вамилли культурабызның очы — нача́ло (осно́ва) на́шей национа́льной культу́ры
10) перен. коне́ц, преде́л (какого-л. дела)2. прил.эшнең очы күренми әле — пока́ не ви́дно конца́ рабо́ты
концево́й- очка жигә торганоч тамырлар — концевы́е сосу́ды
- очка җигү
- очтан очка
- очы бетү
- очын бетерү
- очын кисү••очны очка ялгау — своди́ть концы́ с конца́ми
очны өзү — испо́ртить взаимоотноше́ния; порыва́ть/порва́ть, связь (с кем-л.)
очы очка бәйләнмәү (ялганмау) — концы́ с конца́ми не вя́жутся (не схо́дятся)
очы (килеп) чыгу — проясни́ться; станови́ться/стать изве́стным
очын табарлык булмасын — чтоб бы́ло ши́то-кры́то; чтоб концы́ в во́ду
очын (суга) яшерү — пря́тать концы́ в во́ду; хорони́ть концы́
очына алып барып чыгу — довести́ до конца́
- очына чыгарлык түгелочына чыга алмаслык хәл — заколдо́ванный круг
- очына чыгу II сущ.кусо́к, тюк, шту́ка ( о рулоне ткани)ике оч комач — два тю́ка кумача́
бер очтан тегелгән күлмәкләр — платья́, сши́тые из одного́ куска́ ( ткани)
-
18 һич
1. частица усил.1) ниһичкемгә охшамаган — ни на кого́ не похо́ж
2. нареч.һич җан иясе күренми — не ви́дно ни души́
1) ниско́лько, ничу́ть, ничего́ прост.; ника́к, во́все, совсе́м, соверше́нно, абсолю́тноһич борчылмый — ниско́лько не беспоко́ится
һич кирәге юк — соверше́нно не ну́жно
һич аңлатып булмый — ника́к не объясни́шь
һич сүзем юк — ниско́лько не возража́ю
һич ярамый — ника́к нельзя́
һич (тә) ярамый торган — соверше́нно непозволи́тельный (недопусти́мый)
һич алай түгел — во́все не так, далеко́ не так
һич башка сыярлык түгел — ника́к не укла́дывается в голове́
һич аңлашылмый — ничего́ не поня́тно
үрдәк биргән каз алыр, һич бирмәгән ни алыр — (посл.) (за)хо́чешь добра́, посы́пь серебра́ (букв. да́вший у́тку полу́чит гу́ся, а что полу́чит тот, кто ничего́ не дал)
2) никогда́, сро́ду, отню́дь; ни в жизньһич күргәнем юк — сро́ду (никогда́) не ви́дел
һич риза булмаячак — ни в жизнь не согласи́тся
һич юк — отню́дь нет
3. мест.һич булганчы кич булсын — (посл.) лу́чше по́здно, чем никогда́
1) опред. вся́кийһич нигезсез — без вся́кого основа́ния, огу́льно
һич сәбәпсез — без вся́кой причи́ны, без вся́кого по́вода; ни с того́ ни с сего́
һич тоткарсыз (тоткарлыксыз) — без вся́кой заде́ржки; неукосни́тельно, безотлага́тельно
һич ялгансыз — без вся́кого обма́на
һич үзгәрешсез (үзгәртмичә) — без вся́кого измене́ния, без каки́х-либо измене́ний; буква́льно
һич тә икеләнмичә (шикләнмичә) — без вся́ких сомне́ний (подозре́ний)
2) отриц. никако́йһич мөмкинлек юк — нет никако́й возмо́жности
аңардан һич хәбәр юк — от него́ никаки́х весте́й
•- һич шөбһәсез••һич кичекмичә (кичекмәстән, кичегүсез) — неме́дленно, незамедли́тельно, сро́чно, без вся́ких отлага́тельств
һич тайпылусыз (тайпылышсыз) — неукло́нно, упо́рно, непоколеби́мо, непрекло́нно
һич тә ярамый — ни в ко́ем слу́чае нельзя́
һич (тә) юк — ничу́ть не быва́ло
һич хәлдә — ни в ко́ем слу́чае, что́ бы ни случи́лось
һич югында — хотя́ бы, хо́ть бы, по кра́йней ме́ре, по ме́ньшей ме́ре, на худо́й коне́ц
һич юк — ника́к нет
һич юкка — зря, понапра́сну, беспричи́нно, ни с того́ ни с сего́
- һич кирәкмәгәнгәһич юктан — из-за ничего́, ни с того́ ни с сего́; ни за что́ ни про что́; без вся́кой причи́ны
- һич көтмәгәндә
- һич уйламаганда
- һич тә
- һич тә булмаса
- һич тә булмаганда -
19 яктылык
сущ.1) свет, огонёк || светово́йкичке яктылык — вече́рний свет
яктылык дулкыннары физ —. световы́е во́лны
авылда бер яктылык та күренми — не ви́дно ни одного́ огонька́ в дере́вне
2) све́тлость, я́ркостьйолдыз яктылыгы — я́ркость звезды́
электр яктылыгы — я́ркость электри́чества
кышкы кичләрнең яктылыгы — све́тлость зи́мних вечеро́в
3) перен. све́тлость, просве́тболытлар арасындагы яктылык — просве́т в ту́чах
4) перен. просве́т, облегче́ние, улучше́ниеаның тормышында бернинди дә яктылык булмады — в его́ жи́зни не́ было никако́го просве́та (облегчения, улучшения)
5) перен. све́тлость, просветлённость (взгляда, лица, мыслей, ума, будущего и т. п.)йөз яктылыгы — све́тлость лица́
акыл яктылыгы — просветлённость ума́
6) перен. свет, све́тлая жизньяктылыкка омтылу — стреми́ться к све́ту, к све́тлой жи́зни
•- яктылык көче
- яктылык күләгәсе
- яктылык нурланышы
- яктылык үткәрми торган
- яктылык үткәрмәүчәнлек
- яктылык үткәрмәү
- яктылык чәчелү
См. также в других словарях:
ышык — 1. Берәр нәрсә белән капланган, күренми торган, нәрсәдән дә булса сакланырлык урын. с. Нәр. б. белән чолганып, капланып алынган ышык урын. Нәр. б. саклау, урнаштыру өчен түбәсе ябулы урын, корылма. с. Җил яңгыр тими торган 2. күч. Кешеләр йөрми… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
болганчык — с. 1. Ләм, ком һ. б. ш. белән катнашкан, болганган, үтә күренми торган (сыеклык тур.) 2. күч. Буталчык, чуалчык, тәртипсез, ыгы зыгылы б. чор. и. иск. Ызгыш, бәхәс б. вә фетнәләр булса … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күбек — (КҮБЕКЛӘНҮ) – I. 1. Су болганып акканда, сыеклыкны болгатканда, кайнатканда һ. б. ш. очракларда барлыкка килгән үтә күренми торган куыклы куыклы җиңел масса. КҮБЕК ТАШ – Пемза. II. КҮБЕК – Күпертелгән йомырка агына шикәр оны кушып пешерелгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рентген — НУРЛАР – Үтә күренмәс әйберләр аша үтеп керә алырлык кыска электромагнитик дулкыннардан гыйб. күзгә күренми торган нурлар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рентгенография — (РЕНТГЕНОГРАФИК) – Үтә күренми торган әйберләрнең эчке төзелешен рентген нурлары ярдәмендә сүрәткә төшерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рентгеноскопия — Авыруны белү яки бозык урынны табу өчен үтә күренми торган әйберләрне рентген нурлары ярдәмендә махсус экраннан карау, тикшерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сул — с. 1. Гәүдәнең йөрәк ягындагы. Сул кул ягындагы. Сул кулныкы яки аякныкы (кием тур.) Яр турында: агым юнәлешенә (түбән таба карап) йөз белән торганда сул кул ягында булган 2. Аскы, эчке, тыштан караганда күренми торган яки күренмәячәк (киемнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ультрамиләүшә нурлар — Спектрның гади күзгә күренми торган нурлары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эпископ — Үтә күренми торган әйберләрне, рәсемнәрне экранда күрсәтү приборы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юк — хәб. 1. Нәр. б. чынбарлыкта булмаганлыгын белдерә; киресе: бар. Тартым кушымчалы сүзләрдән соң килеп, кемнең яки нәр. б. берәр әйбере булмавын белдерә 2. язмыштан узмыш юк 3. шатлыгына чик чама юк 4. хат юк та юк 5. кичерү сорый... ә ул юк ди… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
